Глушкевичи (Глушковичи)

14.02.2013 2510

Деревня Глушкевичи - центр сельского совета и КСУП "Победа". Деревня размещена на расстоянии 55 км на юго-запад от районного центра и 55 км от железнодорожной станции Олевск (Украина). Одно из старейших поселений Лельчицкого района. Известно из письменных источников с 1545 г. как частное село в составе ВКЛ. С 1793 г. село в составе России, центр православного прихода Тонежской волости Мозырьского повета Минской губернии. В 1815 г. в селе было 74 двора, 436 жителей, государственная собственность, 2 мельницы, церковь, трактир. Действовала суконное производство и производство мукомольных камней. Согласно церковным данным в 1867 г. сгорела деревянная церковь. Новая, также деревянная, построена в 1873 г., имела 60 десятин земли. В 1884 г. открыта церковно-приходская школа. В 1886 г. в селе насчитывалось 126 дворов, 753 жителя, православная церковь. В 1909 г. в селе уже 230 дворов и 1470 жителей, а в 1917 г. - 279 дворов и 1688 жителей (1559 белорусов и 129 евреев).

После Октябрьской революции на базе церковно-приходской школы образована школа 1-ой ступени, в которой в 1923 г. училось 56 детей. С 20.08.1924 г. деревня - центр сельсовета. В начале 1930-х организован колхоз "Победа", работала кузница. В 1940 г в деревне было 365 дворов, 1987 жителей.

26-27 декабря 1942 г. немецко-фашистские захватчики спалили деревню и убили 300 жителей. В окрестностях Глушкевич против оккупантов действовали партизаны Лельчицкой бригады, словацкого отряда во главе с Яном Налепком, украинских соединений Ковпака, Сабурова, Федорова.

В 1970 г. в деревне насчитывалось 545 дворов, 2530 жителей. В 1998 г. - 721 двор, 2349 жителей.

В деревне действуют щебеночный завод, ремонтные мастерские, лесничество, средняя школа, Дом культуры, библиотека, детский сад, больница, Дом быта, отделение связи, столовая, 6 магазинов. В 1995 г. построена и действует Свято-Покровская православная церковь. На 01.01.2001 г. в деревне насчитывалось 720 дворов и 2352 жителя.

! Глушкевичи - родина архиепископа львовского и галицкого Августина (А. Маркевича).

! Возле Дома культуры похоронено 11 партизан соединения Ковпака, которые погибли в ноябре 1942 г. в боях против немецких войск. В 1996 г. на могиле поставлен памятник.

! Около Дома культуры похоронено 300 жителей деревни, которых расстреляли и спалили в декабре 1942 г. фашистские войска. В 1965 г. на могиле поставлен памятник.

Г. И. Дулеба
Память. Лельчичкий район. - 2002 г.

3 мінулага вёскі Глушкавічы

Першы ўспамін пра вёску Глуш-кавічы сустракаецца ў архіўных дакументах, у прыватнасці, у вопісе Оўруцкга замка за 1545 год. Гадоў сто назад, калі хто ехаў ці ішоў з боку Турава або Лельчыц па грэблі ў Глушкавічы, якія бачыліся на ўзвышшы, за мастком на рэчцы Кортачка бачыў у пачатку вёскі жалезныя вароты з царскім гербам. А ў цэнтры вёскі на цвінтары (царкоўны ўчастак) стаяла царква ў форме кры-жа з вокнамі ў два ярусы, з жалезным дахам і адным купалам. Вакол яе па вуглах стаялі чатыры каменныя крыжы. Побач з царквой знаходзіліся жалезны крыж і каменная пліта, на якой адзначалася, што тут пахаваны ў другой палове XVIII ст. (па даных П. Г. Маркевіча - у 1784 г.) граф Буйчыкаў. У час вайны пліта была вывезена.

Побач стаялі капліца з чатырма званамі, гаспадарчыя пабудовы святара, а таксама новая капліца, з-за якой праглядваліся амаль зарослыя старыя могілкі. На ўскрайку вёскі знаходзілася яшчэ двое вялікіх могілак з капліцай. Былі могілкі таксама ва ўрочышчы Княжанне (сучаснае Селішча), на якіх было 30 каменных крыжоў. Побач з цвінтарам была сельская плошча. Тут размяшчаліся царкоўнапрыходская школа, крама і некалькі дробных лавак. Па расказах старажылаў, на гэтым месцы тройчы ў год праходзілі мясцовыя кірмашы: на Тройцу, у апошнія дні жніўня, пасля ўборкі збожжавых культур, і пасля поўнага заканчэння ўборкі ўраджаю дзесьці ў кастрычніку.

У вёсцы працавалі два шаўцы і два краўцы. Была кузня. Нядрэнна былі развіты розныя саматужныя промыслы. Многія жыхары займаліся нарыхтоўкай лесу, капаннем канаў. На гэтых работах яны зараблялі ад 1 да 3 рублёў у дзень. На той час гэта былі немалыя грошы.

У 1897г. у Глушкавічах налічвалася 1369 жыхароў. У асноўным гэта былі беларусы. Жылі тут таксама ўкраінцы, рускія, яўрэі, палякі і немцы.

Мінскія ўлады давалі дазвол на пасяленне немцаў-каланістаў на паўднёвых глушкавіцкіх хутарах. Дарэчы, у 1924 г. у нямецкім хутары (нямецкі Млынок) налічвалася 25 чалавек. А' на захадзе ад Глушкавіч - польскі хутар Будкі перарос у невялічкую вёску.

Немцы-каланісты прывезлі ў вёску сваю культуру. Асабліва вылучаліся садаводствам. Да глушкавіцкай вішні яны прышчапілі нямецную чарэшню. Рэшткі былога прыгожага Юлісава сада засталіся і па сённяшні дзень.

Глушкавічы часта наведвалі розныя навукоўцы. Так, у 1899 г., вывучаючы флору Палесся, вёску наведаў польскі і ўкраінскі біёлаг, пачынальнік геабатанічных даследаванняў на Беларусі Юзаф Пачоскі. Ён нарадзіўся ў вёсцы Белгародка Дубнаўскага раёна суседняй Ровенскай вобласці. Пасля заканчэння ў 1894г. Кіеўскага універсітэта працаваў у Херсоне, у запаведніках Асканія-Нова, Белавежская пушча.

Сярод адзначаных Ю. К. Пачоскім раслін, як калматка малая, у Глушкавічах ён знайшоў рэдкую для Беларусі расліну гладыёлус чарапіцавы. Яна зараз занесена ў "Чырвоную кнігу Беларусі" і пакуль не знойдзена ў навакольных лясах. Дарэчы, у 1899г. праведзена рэвізія Глушкавіцкай лясной дачы.

На той час Глушкавічы па статыстычных даных знаходзіліся на правабярэжжы Прыпяці сучаснай Гомельскай вобласці і займалі трэцяе месца пасля Мазыра і Турава. У 1909 г. тут было 230 двароў і пражывала 1470 чалавек.

У канцы XIX - пачатку XX ст. глушкаўчане, асабліва ў час Сталыпінскай рэформы, пачалі масавае перасяленне на хутары. Хутары гэтыя адрозніваліся па колькасці жыхароў. Так, на Сухрыне ў 1909 г. пражывала адна сям'я з пяці чалавек. У той жа час на Млынку пражывала каля 10 сем'яў.

Перасяляліся і ў Сібір. Найбольшая колькасць накіроўвалася ў Омскі раён.

У гэты час на захадзе ад вёскі братамі Маркевічамі быў адкрыты паравы млын. На жаль, у час грамадзянскай вайны ён быў разбураны.

Перад першай сусветнай вайной з-пад Алеўска да Турава паўз Глушкавічы планавалася будаўніцтва чыгункі. Але ў 1917 г. гэтае пытанне было знята.

У 1916 г. будучы акадэмік Е. В. Апокаў упершыню даў навуковыя звесткі аб глушкавіцкіх гранітах.

Мужчыны-глушкаўчане спраўна неслі воінскую службу. Многія ўдзельнічалі ў руска-японскай вайне 1904 - 1905 гг. Сярод іх два родныя браты - Карп і Андрэй Кавалевічы. Ваявалі за Радзіму і цара.

На франтах вайны глушкаўчане вызначаліся мужнасцю і гераізмам. Многія былі адзначаны нават Георгіеўскімі крыжамі. Так, Лявон Філанавец, які спачатку служыў у гвардзейскім драгунскім палку пры рэзідэнцыі цара ў Гатчыне, а потым на Каўказе, удзельнічаў у вайне з Турцыяй, дзе і атрымаў Георгіеўскі крыж.

Цяжкія выпрабаванні выпалі на долю тых, хто ваяваў на заходніх франтах у час першай сусветнай вайны. У 1914 і 1915 г. многія трапілі ў нямецкі палон. Сярод іх быў і Мартын Кавалевіч. Фядос Кавалевіч трапіў у аўстра-венгерскі палон...

Лёс некаторых глушкаўцоў, сярод якіх былі і Васіль Андрэевіч Бурым, Пётр Іванавіч Прыбора, закінуў у час гэтай (першай сусветнай) вайны ў Францыю, дзе яны ваявалі ў рускім экспедыцыйным корпусе. Пасля падзей 1917 г. у Расіі былі пераведзены з Францыі ў Алжыр. Пабывалі яны ў Сахары. У Афрыцы невялікі час былі назіральнікамі на плантацыях французскіх каланістаў. Потым праз Турцыю прыбылі на радзіму, дзе яшчэ палала грамадзянская вайна.

Марак-балтыец Я. К. Кавалевіч служыў на адным з крэйсераў у Кран-штаце. Удзельнічаў у Петраградскіх падзеях 1917 г.

Пасля Рыжскага дагавору ў 1920 г. каля Глушкавіч была праведзена савецка-польская граніца. У цэнтры вёскі, побач з царквой, размясцілася пагранзастава. Другая - на хутары Сухрынь. Размясцілася ў Глушкавічах і мясцовая сельская міліцыя.

У 1921 г. у вёсцы налічвалася 298 двароў. Былі два млыны, адна кузня. Старшынёй сельсавета ў гэты час працаваў Аляксей Андрэевіч Бурым, сакратаром - Еўдакім Мініч Бурым. У 1923 г. у Глушкавічах пражывала 1717 чалавек.

У. Зубрэй

Актуально:

08.03.2013 Археологические памятники Лельчицкого района 2797

08.03.2013 История Лельчицкого района 3570

08.03.2013 Шугалей 1322

08.03.2013 Чияне 1315

08.03.2013 Чемерное 1702

08.03.2013 Чапаевск 1285

08.03.2013 Тонеж 2234

08.03.2013 Тартак 1518